Phương pháp thám du

Trên con đường du khảo, bạn có dịp đi qua hoặc viếng thăm một vùng dân cư địa phương. Nếu bạn được trang bị một phương pháp khảo sát tốt, bạn sẽ được hiểu địa phương ấy một cách thấu đáo.
Sau đây là những phương pháp để giúp việc khảo sát được dễ dàng.

Chuẩn bị ban đầu:

1. Tiếp xúc lần đầu với cảnh vật:

Cuộc tiếp xúc lần đầu với cảnh vật của một khu vực mới là một việc quan trọng. Tôn trọng sự khám phá sơ bộ, cảnh vật sẽ lên tiếng, chỉ dẫn và giải thích.

a. Đầu tiên, lên ngay địa điểm nào cao nhất như đỉnh đồi, tháp nhà thờ,... để có thể nhìn bao quát được cảnh vật và hình ảnh toàn khu.
Cuộc tiếp xúc khởi đầu này rất lý thú: hãy ghi chép những nét chính mà bạn cảm nhận được như màu sắc, mùi vị, tiếng động, vị trí của con người giữa cảnh vật thiên nhiên này.
Hãy ghi chép ngay vì nó sẽ phai mờ nếu để ít lâu sau.
Những nhận xét ban đầu này có một giá trị đặc biệt vì nó cho ta ý niệm và nhận xét tổng quát rõ rệt và đúng đắn.

b. Kế đó, hãy kê ra những thắc mắc, có thể là những câu hỏi đã được đặt ra từ nhà và những điều mới. Sau đó ta sẽ bắt đầu đặt kế hoạch hoạt động để khảo sát khu vực, đặt sách lược khám phá.
Nếu là một toán, tổ chức một cuộc họp "tham mưu" để định kế hoạch khảo sát.
Những vấn đề đặt ra bởi cuộc quan sát địa phương sơ bộ này sẽ là những chủ đề hành động, và ta sẽ tổ chức những cuộc du ngoạn, những chặng đường thăm viếng để giải quyết những vấn đề ấy.
Không nên đi chơi phiếm.

2. Trạng thái tinh thần của người tham dự:

Những thành viên tham dự phải biết tỏ ra có thiện tâm, ân cần, gần gũi với người địa phương và nói với họ bằng ngôn ngữ đơn sơ, mộc mạc.

Ban đầu việc tiếp xúc có vẻ khó khăn, do những nghi ngại. Phải vượt qua trở lực này. Một vài kế nhỏ: đứng vẽ một phong cảnh sẽ có người đứng nhìn, nhân dịp ấy nói chuyện với họ, giả vờ hỏng lốp xe để nhờ họ giúp một tay rồi đi sang trò chuyện.

Hỏi liên tiếp và chú trọng về các nghề và công việc của địa phương.
Hỏi han tất cả các giai tầng xã hội. Phải biết cách lôi cuốn cho họ nói, ghi chép những danh từ địa phương về nhà ở, đồ dùng,... tiếng lóng của các nghề.

Phải ghi chép nhiều và buổi tối họp để thảo luận về những việc làm và những khám phá trong ngày, lập một bảng những điều chưa biết để tiếp tục khảo sát trong những ngày sau. Lúc nào cũng tỉnh táo, hiếu kỳ.

Ghi chép những gì đã biết tường tận, chắc chắn và những gì cần phải tra cứu lại.
Một việc tốt nữa là buổi tối cùng nhau kiểm điểm lại những tiến bộ của cuộc khảo sát địa phương (có bản đồ tham mưu đặt trước mặt).

Tập thói quen phác họa hay minh họa và chụp ảnh phong cảnh, nhà ở, làng xóm (việc làm này cố gắng đạt được cả hai tính chất mỹ thuật và nghiên cứu).

Luôn lưu ý khái niệm lịch sử: miền này ngày xưa thế nào? Muốn thế phải kiếm những ngôi nhà cổ, những di tích cổ,...

Về sau này làng thay đổi như thế nào?
Hãy tìm hiểu những tiến bộ họ đã đạt được, những trở lực họ vấp phải. Tự xét xem ta có thể tham dự hay can thiệp vào phần nào không? Sự hiểu biết địa phương sẽ dẫn tới lòng trìu mến và gắn bó với địa phương.

Đừng quên rằng cuộc du khảo đẹp nhất là cuộc du khảo tương thân tương ái.
Cũng cần nên khảo sát về sự thực hiện tình thân ái trong địa phương.
Những cơ quan lớn, công hay tư nhân nào đã thực sự giúp ích địa phương.

Tiếp xúc với những cơ quan ấy để xem xét việc làm của họ và tìm hiểu tính chất của những công việc họ làm: một cách lấy lệ, giấy tờ hay có tinh thần phục vụ?

Đi khảo sát địa phương, bạn hãy luôn sẵn sàng là một người bạn, người hướng dẫn. Hãy kể về quê hương mình (mang theo tranh, ảnh) cho người địa phương được biết để tạo sự thông cảm qua lại.

Hãy cùng thông cảm với người dân địa phương, chia sẻ với họ.
Từ đó, ghi chép lấy tinh thần cuộc sống của nhân dân địa phương.
Quan sát, nghiên cứu địa lý nhân văn mang lại cho ta ý niệm về sự liên tục của các thế hệ, của đoàn người nối tiếp nhau qua lịch sử.